Biografia

Poeta, prozaik, krytyk literacki, tłumacz, rzecznik kultury polskiej na świecie. Urodził się 20 grudnia 1934 roku w Warszawie.

W czasie okupacji, w 1941 roku wyjechał z matką do Stambułu, potem do Palestyny. Uczył się w Tel Awiwie, Jerozolimie, Bejrucie i polskiej Junackiej Szkole Kadetów w obozie Barbara w Palestynie. W 1947 przybył do Wielkiej Brytanii, gdzie ukończył liceum oraz studia humanistyczne na uniwersytetach w Londynie, Sussex i Oxfordzie (anglistyka i filozofia). Współpracował z wieloma emigracyjnymi wydawnictwami i czasopismami literackimi (m.in. “Wiadomości”, “Kultura”, “Oficyna Poetów”), był założycielem (w 1959) i redaktorem naczelnym “Kontynentów”. W latach 1955-57 pracował w Monachium w Sekcji Polskiej Głosu Ameryki. Po 1956 roku publikował też w prasie i wydawnictwach krajowych. Pracował na wielu uczelniach angielskich jako wykładowca filozofii (Thames Polytechnic w Londynie), i literatury (Medway College of Design w Rochester); dla brytyjskiego radia opracowywał audycje o kulturze polskiej; w latach 1957-65 był zatrudniony w przedsiębiorstwie asekuracyjnym; był też zastępcą kierownika ośrodka studiów translatorskich na uniwersytecie w East Anglia, oraz administratorem szkockiego zamku.

Tłumaczył na język angielski zarówno dawną (Jan Kochanowski, Cyprian Norwid), jak też najnowszą (Rafał Wojaczek, Bronisław Maj ) poezję polską (“…na przestrzeni wielu lat udało mi się przełożyć przeszło trzysta wierszy, a może, żeby oddać sprawiedliwość naszej poezji, trzeba by było przełożyć ich siedemset…”); również prozę ( Jerzy Szaniawski ), dramat ( Zbigniew Herbert ) i filozofię (Roman Ingarden).

Jest laureatem wielu nagród i wyróżnień (Fundacji im. Kościelskich; British Arts Council; Fundacja im.Turzańskich).

Twórczość, zarówno tę poetycką, jak i prozatorską, a zwłaszcza eseistyczną Czerniawskiego określa się mianem intelektualnej. Jest to zapis osobistych doświadczeń pisarza, a jednocześnie próba uchwycenia przeżyć wspólnych dla pokolenia dojrzewającego w cieniu dwóch zbrodni XX wieku – nazizmu i ponurego komunizmu. Czerniawski odwołuje się zarówno do rodzimej, jak i anglosaskiej tradycji literackiej. Swoją twórczość zamyka w zdyscyplinowanej, wstrzemięźliwej formie i doskonale rozpoznawalnym, zindywidualizowanym języku. Uważany jest za pisarza elitarnego, a jego pisarstwo – pełne odniesień do filozofii(m.in. Heideggera i Wittgensteina), estetyki, malarstwa i literatury – uznaje się za trudne i nieprzystępne, z czym zresztą sam autor często polemizuje. Za motto do jego twórczości poetyckiej może posłużyć wypowiedź samego Czerniawskiego: “Ja się wolę odnosić do pięknej wypowiedzi Jana Kochanowskiego ‘Sobie piszę a Muzom’. Jak ktoś zauważy i zechce przeczytać, to bardzo ładnie i dobrze, […] nigdy nie pisałem celowo.”

Adam Czerniawski jest kontrowersyjną postacią polskiej sceny literackiej i uczestnikiem wielu polemik – nie tylko literackich. Jego bezkompromisowość, szczerość i odwaga intelektualna (ostre oskarżenia kierowane zawsze imiennie np. pod adresem Czesława Miłosza czy Stanisława Barańczaka , wydawnictw, czasopism, krytyków i badaczy) przysparzają mu licznych wrogów z wielu środowisk, przez które bywa lekceważony i marginalizowany. Swoje spory prowadzi jednak z silnym poczuciem, iż walczy “o”, a nie “z”. Świadomie, aczkolwiek nie bez sprzeciwów, żyje na uboczu polskiego życia literackiego, daleko od miejsc, gdzie tworzy się literackie hierarchie i ustala szkolne kanony.

~ Pawel Dudziak

Uniwersytet Warszawski
czerwiec 2003

1954 II Nagroda Młodych Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie
1954-55 redaktor: King’s College Review
1958-59 redaktor: Kontynenty-Nowy Merkuriusz
1965-70 stypendium Uniwersytetu Wiedeńskiego dla młodych pisarzy
1967 Nagroda Poetycka Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie
1968 Nagroda Ogniska Polskiego w Londynie za twórczość poetycką
1971 Nagroda Poetycka Fundacji Kościelskich w Genewie
1975 Odznaka PRL “Zasłużony dla Kultury Polskiej”
1976 Nagroda British Arts Council za przekłady poezji Tadeusza Różewicza
1976 Nagroda ZAIKS-u za przekłady literatury polskiej
1985 stypendysta Hawthornden Castle w Szkocji
1988 uczestnik Międzynarodowej Konferencji Pisarzy w Dublinie
1990 uczestnik Międzynarodowego Festiwalu Poezji w Rotterdamie
1991 stypendysta University of East Anglia
1991 uczestnik Międzynarodowego Festiwalu Literatury w Cheltenham
1993 stypendysta Rockefeller Foundation
1993 Nagroda Literacka im. Klemensa Janickiego
1996 pracownik naukowy [Senior Research Associate] University of East Anglia
1997 stypendysta Deutscher Akademischer Austauschdienst w Berlinie
1996-99 administrator Hawthornden Castle, domu pracy twórczej w Szkocji
2000 Nagroda W. i N. Turzańskich za całokształt pracy twórczej i translatorskiej
2001 stypendysta Fondation Ledig-Rowohlt w Szwajcarii
2001 uczestnik Festiwalu Literatury w Dingle, Irlandia
2001 uczestnik Festiwalu Poezji w Cork, Irlandia
2003 seminaria nt. sztuki przekładu na UJ, UMK i Uniwersytecie Gdańskim
2003 uczestnik konferencji nt. poezji emigracyjnej na Uniwersytecie Rzeszowskim
2004 Medal Fundacji Norwidowskiej w Lublinie “Za zasługi w upowszechnianiu twórczości Cypriana Norwida”